Tranh chấp thương mại xảy ra khi có sự kiện pháp lý phát sinh mà các bên không thể thống nhất ý chí giải quyết. Để giải quyết tranh chấp thương mại, người ta thường dựa trên các hình thức giải quyết tranh chấp thương mại sau. Dịch vụ luật sư TinLaw sẽ đề cập đầy đủ qua bài viết bên dưới.
Căn cứ pháp lý
- Bộ Luật dân sự 2015
- Luật Thương Mại 2005
- Luật Trọng tài thương mại 2010 số 54/2010/QH12 ban hành bởi Quốc hội
- Bộ luật tố tụng dân sự năm 2015
- Luật Hòa giải, đối thoại tại Tòa án 2020
- Nghị định 22/2017/NĐ-CP về hoà giải thương mại
- Nghị định 124/2018/NĐ-CP sửa đổi Nghị định 63/2011/NĐ-CP hướng dẫn Luật trọng tài thương mại
Tranh chấp thương mại là gì?
Tranh chấp thương mại là những sự không đồng nhất hoặc xung đột về quyền lợi và trách nhiệm giữa các bên tham gia vào các hoạt động thương mại. Đây có thể là do mâu thuẫn trong quá trình thực hiện các giao dịch thương mại như mua bán hàng hóa, cung ứng dịch vụ, đầu tư, xúc tiến thương mại, và các hoạt động khác với mục đích tạo ra lợi nhuận.
Trong các cuộc tranh chấp thương mại, thường xuyên có sự đối đầu giữa các doanh nghiệp hoặc cá nhân tham gia thương mại. Các vấn đề như quyền và nghĩa vụ được đặt ra, và giải quyết tranh chấp thương mại thường đòi hỏi sự can thiệp của các chuyên gia pháp lý để đảm bảo công bằng và tuân thủ pháp luật.
Các hình thức giải quyết tranh chấp thương mại
Các hình thức giải quyết tranh chấp thương mại. Ưu điểm và nhược điểm
Căn cứ theo Điều 317 Luật thương mại 2005, có 3 hình thức giải quyết tranh chấp:
- Thương lượng giữa các bên: Các bên có thể trực tiếp thương lượng để đạt được sự đồng thuận và giải quyết tranh chấp thương mại một cách hòa bình.
- Hoà giải giữa các bên do một cơ quan, tổ chức hoặc cá nhân được các bên thỏa thuận chọn làm trung gian hoà giải. Bên thứ ba được các bên thống nhất có thể hoạch định quy trình hoà giải để giải quyết tranh chấp một cách công bằng và hiệu quả
- Giải quyết bằng Trọng tài hoặc Toà án.
Để có thể lựa chọn hình thức giải quyết tranh chấp thương mại nào là hiệu quả nhất, Quý khách cần hiểu rõ bản chất và cân nhắc các ưu điểm, nhược điểm của mỗi phương thức. Sau đây là những ưu và nhược điểm của mỗi phương thức giải quyết.
Hình thức thương lượng
Các bên tranh chấp tự thỏa thuận với nhau để chọn ra giải pháp chấm dứt xung đột giữa họ. Đây là phương thức không chính thức, không bị can thiệp bởi cơ quan nhà nước hoặc bên thứ ba nào khác. Thương lượng tôn vinh quyền tự do thỏa thuận và quyền tự do định đoạt của mỗi bên, thường được ưa chuộng trong giải quyết tranh chấp hợp đồng.
Ưu điểm
- Tìm kiếm giải pháp tự nguyện.
- Không có sự can thiệp của người thứ ba ngoại trừ tranh chấp.
- Các bên phải tự nguyện thực hiện phương án hoà giải mà họ đã lựa chọn.
- Nhanh chóng, chi phí thấp
- Giữ được quan hệ hợp tác và không tiết lộ thông tin kinh doanh, giữ vững uy tín của các bên
- Linh hoạt, thương lượng không áp đặt điều kiện thỏa thuận
Nhược điểm
- Yếu tố khách quan: Các bên khó đạt được sự đồng thuận do yếu tố khách quan như sự thiếu thông tin, sự hiểu lầm, hoặc sự không đồng nhất
- Khả năng không công bằng: Trong một số trường hợp, một bên có thể có ưu thế lớn hơn và chi phối quá trình thương lượng, dẫn đến kết quả không công bằng về giá trị và quan điểm.
- Thiếu tính cưỡng chế: Sau khi thương lượng xong, nếu một bên không thiện chí thực hiện, thì có thể không thực hiên và tiếp tục tranh chấp do quyết định ko có tính cưỡng chế thi hành.
- Trì hoãn hoặc tránh trách nhiệm: Nếu một bên không có ý chí thi hành, họ có thể sử dụng thương lượng để trì hoãn hoặc tránh trách nhiệm. Điều này có thể làm tăng nguy cơ mất thời gian và tài nguyên mà không đạt được thỏa thuận.
Hình thức hòa giải
Các bên tiến hành thương lượng giải quyết tranh chấp thương mại với sự hỗ trợ của bên thứ ba, gọi là hoà giải viên thông qua thủ tục, phương án xử lý do hoà giải viên đề xuất.
Ưu điểm:
- Có quyền tự định đoạt: Quý khách có tự do lựa chọn trung gian hoà giải và địa điểm thực hiện quá trình này một cách thuận tiện nhất, phù hợp với mong muốn cá nhân của Quý khách. Điều này mang lại cho doanh nghiệp khả năng tự quản lý thời gian một cách hiệu quả hơn, không bị ràng buộc như trong các thủ tục tố tụng tại Toà án.
- Sự thân thiện: Hoà giải không chỉ là quá trình trao đổi và thương lượng, mà còn là cơ hội để các bên đạt được một thỏa thuận có lợi cho cả hai bên, với sự hỗ trợ từ hoà giải viên. Phương thức này không chỉ giúp duy trì mối quan hệ kinh doanh một cách thân thiện mà còn giúp phát triển chúng trong thời gian dài, vì lợi ích chung của cả hai bên được đặt lên hàng đầu.
- Vẫn giữ được quan hệ hợp tác: quá trình hoà giải không chỉ dựa vào khía cạnh pháp luật mà còn tích hợp các yếu tố về văn hoá kinh doanh và mối quan hệ làm ăn giữa các bên. Hoà giải viên đóng vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho các bên tranh chấp thảo luận một cách tự do.
=> Người này giúp chuyển giao thông tin giữa các bên, hỗ trợ họ nhìn nhận các điểm mạnh và điểm yếu của mình cũng như của đối tác. Thông qua sự hỗ trợ này, các bên có thể hiểu rõ hơn về những gì họ muốn và những gì họ cần, đồng thời xác định lợi ích ưu tiên hàng đầu mà mỗi bên muốn đạt được qua quá trình giải quyết tranh chấp.
Trong quá trình hoà giải, quy định pháp luật được cân nhắc để làm rõ sự kiện và phân tích sai/đúng, nhưng không phải là yếu tố quyết định, ràng buộc như trong trọng tài hoặc kiện tụng tại toà án. Do đó, thủ tục hoà giải linh hoạt, không bị ràng buộc bởi quy định và thủ tục cứng nhắc nào.
- Giữ được bí mật kinh doanh: trong quá trình hòa giải, doanh nghiệp vẫn kiểm soát việc sử dụng tài liệu và chứng cứ liên quan để giải quyết tranh chấp thương mại, đảm bảo giữ được bí mật kinh doanh – một khía cạnh nhạy cảm đối với doanh nghiệp.
- Nhanh chóng và chi phí thấp hơn: Giải quyết bằng Trọng tài và Tòa án. Việc giải quyết tranh chấp được diễn ra nhanh chóng để đảm bảo hoạt động kinh doanh liên tục, thường xuyên, giảm thiểu mức độ lãng phí thời gian và chi phí cho những vấn đề có tính chất hình thức tố tụng
Nhược điểm:
- Khả năng thực hiện hoà giải phụ thuộc vào sự đồng thuận, thiện chí của cả hai bên.
- Không có tính bắt buộc ,cưỡng chế thi hành: quyết định của hòa giải viên không có tính ràng buộc, không được áp đặt bất kỳ vấn đề nào đối với các bên tranh chấp.
Trong thực tế, sau khi hòa giải không thành, một trong các bên có thể không thi hành theo thỏa thuận, các bên lại phải thực hiện các thủ tục mang tính chất cưỡng chế cao hơn như Trọng tài hoặc Tòa án, khiến cho tranh chấp tốn thời gian và chi phí.
- Có thể bị hủy ngang giữa quá trình: Trong quá trình hoà giải, mỗi bên đều có quyền thu hồi vai trò của bên thứ ba và thậm chí có thể hủy bỏ quá trình hoà giải vào bất kỳ thời điểm nào.
Hình thức giải quyết tranh chấp tại Trọng tài
Giải quyết tranh chấp thương mại thông qua hoạt động của Hội đồng trọng tài/trọng tài viên, với tư cách là bên thứ ba độc lập nhằm giải quyết mâu thuẫn, tranh chấp bằng việc đưa ra phán quyết có giá trị bắt buộc các bên phải thi hành.
Ưu điểm:
- Mang lại sự linh hoạt và quyền chủ động cho các bên tranh chấp: các bên thoả thuận về thời gian, địa điểm, lựa chọn trọng tài, và ngôn ngữ, cũng như luật áp dụng cho việc giải quyết tranh chấp.Trọng tài viên là người mà các bên tự chọn, do đó, họ có khả năng chọn những người có năng lực và chuyên môn trong lĩnh vực cụ thể để giải quyết tranh chấp.
*Trong trường hợp không tin tưởng vào trọng tài viên đã chọn, các bên cũng được quyền thay đổi trọng tài. Pháp luật chỉ can thiệp khi có sự không đồng thuận giữa các bên về quy trình lựa chọn trọng tài viên
- Nhanh chóng hơn so với thủ tục giải quyết tranh chấp thương mại bằng Tòa án: các bên có khả năng rút ngắn thời gian quy trình thông qua việc giảm bớt thủ tục tố tụng trọng tài.
Khác biệt so với giải quyết tranh chấp tại Toà án, các bên không buộc phải tham gia tranh luận trực tiếp tại phiên họp giải quyết mà có thể trình bày quan điểm và ý kiến của mình thông qua việc nộp đơn và tài liệu chứng cứ. Thủ tục trọng tài không chỉ giảm thời gian giải quyết tranh chấp thương mại mà còn giúp các bên tập trung vào công việc kinh doanh của mình.
- Đảm bảo tính bí mật: Quy trình giải quyết tranh chấp thương mại theo nguyên tắc kín, với quyết định của trọng tài không được công bố rộng rãi, là một điểm thuận lợi đặc biệt cho doanh nghiệp. Nguyên tắc này giúp bảo vệ bí mật kinh doanh và danh dự, uy tín của doanh nghiệp mà không cần phải đối mặt với sự công bố tại Toà án.
Điều này phản ánh tâm lý chung của doanh nghiệp, nơi tranh chấp với đối tác kinh doanh được xem là không tốt, và nếu có quá nhiều tranh chấp, có thể tạo ra dư luận tiêu cực, ảnh hưởng đến thái độ của đối tác trong tương lai.
- Thân thiện hơn Tòa án: trong quá trình giải quyết tranh chấp, trọng tài có thể thực hiện cuộc đối thoại nhẹ nhàng hơn, trao đổi với luật sư, lấy lời khai của các bên, và theo dõi sự tiến triển của sự việc. Giúp các bên hiểu rõ hơn về nhau và tìm ra giải pháp tốt nhất cho việc giải quyết tranh chấp. Sau khi giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, các bên vẫn có thể duy trì mối quan hệ kinh doanh của họ một cách tích cực
- Không bị hạn chế về mặt địa lý: các bên tranh chấp có quyền lựa chọn bất kỳ trọng tài nào thuộc bất kỳ Trung tâm Trọng tài kinh tế nào trên lãnh thổ quốc gia hoặc thậm chí là trọng tài quốc tế để giải quyết tranh chấp của Quý khách, do Trọng tại không có thẩm quyền về địa hạt.
- Phán quyết của Trọng tài mang tính chất chung thẩm: Bên thứ ba là Trọng tại độc lập đưa ra quyết định về tranh chấp của các bên thông qua phán quyết, và quyết định này là cuối cùng và bắt buộc các bên phải tuân thủ
Nhược điểm:
- Chi phí cao
- Không áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời: Trọng tài không có đặc quyền như các cơ quan quyền lực nhà nước. Do đó, trong quá trình xét xử, khi cần thiết áp dụng biện pháp khẩn cấp tạm thời để đảm bảo chứng cứ, trọng tài không thể tự quyết định một cách bắt buộc về việc đó. Thay vào đó, trọng tài phải đề nghị Tòa án thi hành các quyết định của mình trong trường hợp cần thiết
- Phải có thỏa thuận sử dụng trọng tài thương mại: Trọng tài chỉ trở thành phương thức giải quyết tranh chấp khi được các bên thỏa thuận lựa chọn. Nếu không có sự đồng thuận, và bên nào đó không đồng ý giải quyết tranh chấp bằng trọng tài, thì trọng tài sẽ không có thẩm quyền để xử lý vụ án
- Không thể yêu cầu trọng tài xét xử lại: Phán quyết của trọng tài có tính chất chung thẩm, trọng tài đưa ra phán quyết chỉ sau một cấp xét xử duy nhất, không cho phép các bên tranh chấp yêu cầu trọng tài xem xét lại quyết định.
=> Điều này có thể mang lại tổn thất nặng nề cho doanh nghiệp thất bại trong vụ kiện nếu quyết định của trọng tài không chính xác.
- Đòi hỏi có kiến thức pháp luật cao: Các bên phải tự chuẩn bị hồ sơ tài liệu, chứng cứ, cơ sở lý luận và gửi bản tự bảo vệ cho Trọng tài viên để làm cơ sở đưa ra phán quyết.
Giải quyết tranh chấp tại Tòa án
Ưu điểm
- Tính cưỡng chế cao: là cơ quan xét xử của Nhà nước, nên quyết định của Toà án mang tính cưỡng chế cao. Quy trình và thủ tục tố tụng được thiết lập một cách chặt chẽ và đảm bảo sự hiệu lực thi hành.
*Trong trường hợp không tuân thủ, các bên sẽ phải đối mặt với cưỡng chế từ cơ quan thi hành án, và quyền lợi cũng như nghĩa vụ của Quý khách sẽ được bảo toàn và thực hiện theo quyết định của toà án.
- Tính răn đe: Nguyên tắc xét xử công khai tại toà án có tính răn đe đối với các doanh nghiệp vi phạm pháp luật. Điều này mang lại lợi thế, vì sự công khai trong xét xử sẽ làm nổi bật những hành vi lừa dối hoặc vi phạm, tạo ra một cơ chế răn đe để ngăn chặn các hành vi tương tự trong tương lai.
- Thực hiện các biện pháp khẩn cấp tạm thời: áp dụng với tính chất khẩn cấp, giúp giải quyết nhanh chóng và đảm bảo an toàn pháp lý cho các bên đương sự trong vụ án.
Việc áp dụng đúng và phù hợp biện pháp khẩn cấp tạm thời sẽ hiệu quả trong việc bảo vệ lợi ích cấp bách của đương sự, bao gồm việc đảm bảo tính mạng và sức khỏe, giữ nguyên tài sản tranh chấp để tránh bị hủy hoại, và duy trì sự ổn định trong cuộc sống của Quý khách.
- Chi phí hành chính hợp lý: thấp hơn rất nhiều so với việc nhờ đến các tổ chức trọng tài thương mại hay trọng tài quốc tế
- Bảo đảm công bằng với nguyên tắc “hai cấp xét xử”: Sau khi có quyết định Khi giải quyết tranh chấp tại toà án, việc trải qua nhiều cấp xét xử, trong một số trường hợp, có thể đảm bảo rằng quyết định của Toà án sẽ được chính xác, công bằng, khách quan, và tuân theo đúng quy định của pháp luật.
Nhược điểm
- Bí mật kinh doanh bị tiết lộ: Do nguyên tắc xét xử công khai của Tòa án đôi khi lại là cản trở đối với doanh nhân khi những bí mật kinh doanh bị tiết lộ; và uy tín trên thương trường bị giảm sút.
- Quá trình tố tụng dài, thủ tục không linh hoạt, cứng nhắc: Phán quyết của Tòa án thường bị kháng cáo, phải qua nhiều cấp xét xử.
Nguyên tắc giải quyết tranh chấp thương mại
Nguyên tắc quan trọng trong việc giải quyết tranh chấp là phải dựa trên nền tảng lợi ích. Giải quyết tranh chấp không phải việc xác định ai đúng ai sai mà còn tập trung vào việc tìm ra giải pháp có lợi cho tất cả các bên liên quan.
Hiểu biết và tôn trọng
Sử dụng sự hiểu biết rộng rãi để tôn trọng quan điểm của mọi bên và hiểu rằng mỗi người đều có cái nhìn riêng. Tôn trọng sự tự do ý chí là chìa khóa để mở cánh cửa cho một môi trường giải quyết tranh chấp thương mại hòa bình và hòa thuận.
Bằng cách tạo điều kiện cho mỗi bên tự do diễn đạt và đưa ra quyết định, Quý khách sẽ tạo ra một quá trình giải quyết tranh chấp thương mại không chỉ là quá trình pháp lý mà còn là hành trình đồng hành và cộng tác.
Tìm kiếm giải pháp chung
Hướng đến việc tìm kiếm giải pháp chung có lợi ích cho tất cả, thay vì chỉ tập trung vào việc chỉ trích hoặc bảo vệ quan điểm cá nhân. Không có áp đặt, không có ép buộc. Điều này không chỉ đảm bảo tính công bằng mà còn tạo điều kiện cho sự chấp nhận và hỗ trợ tích cực từ phía các bên liên quan.
Hòa giải và hợp tác
Thúc đẩy tinh thần hòa giải và hợp tác, tạo điều kiện cho sự đồng lòng và tiến triển tích cực. Bằng tinh thần thiện chí, Quý khách không chỉ giải quyết vấn đề hiện tại mà còn xây dựng nền tảng cho sự hợp tác tương lai. Mỗi quyết định không chỉ là một kết quả, mà còn là bước tiến quan trọng để xây dựng và duy trì mối quan hệ tích cực.
Đánh giá lợi ích cộng đồng
Đặt sự chú trọng vào việc tìm kiếm những giải pháp mang lại lợi ích cho cả hai bên và cộng đồng xung quanh. Điều này không chỉ là việc thực hiện tự do ý chí của các bên mà còn là cơ hội để tạo ra giá trị xã hội.
Giao tiếp hiệu quả
Sử dụng giao tiếp hiệu quả, lắng nghe và tương tác để tạo ra một môi trường thảo luận tích cực.
Nguyên tắc này không chỉ là về việc giải quyết tranh chấp mà còn là về việc xây dựng và duy trì mối quan hệ tích cực, đặt lợi ích cộng đồng và sự hòa bình xã hội lên hàng đầu.
Trên đây là toàn bộ phần tổng hợp của TinLaw về chủ đề giải quyết tranh chấp thương mại. Hãy liên hệ đến TinLaw qua các thông tin dưới đây nếu Quý khách gặp phải các vấn đề liên quan nhé!
