Thuế là một phần không thể thiếu trong đời sống kinh tế – xã hội và là nguồn thu chính của ngân sách nhà nước. Trong đó, thuế gián thu là một hình thức thu thuế phổ biến mà hầu như ai trong chúng ta cũng tiếp xúc hàng ngày nhưng không phải ai cũng hiểu rõ. Vậy thuế gián thu là gì? Hãy cùng TinLaw tìm hiểu chi tiết qua bài viết dưới đây.
Thuế gián thu là gì?
Pháp luật Việt Nam hiện nay không quy định cụ thể định nghĩa thuế gián thu là gì. Tuy nhiên, có thể hiểu đơn giản thuế gián thu là loại thuế mà người nộp thuế không phải là người chịu thuế cuối cùng.
Cụ thể hơn, đây là loại thuế được cộng vào giá bán của hàng hóa, dịch vụ và người tiêu dùng cuối cùng sẽ là người chịu khoản thuế này. Các tổ chức, doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh chỉ đóng vai trò là người thu hộ và nộp lại cho cơ quan thuế.
Thuế gián thu là gì?
Ví dụ:
Khi bạn mua một chai nước ngọt tại siêu thị với giá 10.000 VNĐ, trong đó đã bao gồm 800 VNĐ tiền thuế giá trị gia tăng (VAT).
- Người chịu thuế là người tiêu dùng cuối cùng.
- Người nộp thuế là siêu thị. Siêu thị sẽ thu 800 VNĐ này từ bạn và có nghĩa vụ nộp lại cho nhà nước.
Như vậy, thuế gián thu được điều tiết một cách “gián tiếp” thông qua giá cả hàng hóa, dịch vụ.
Đặc điểm của thuế gián thu là gì?
Thuế gián thu là một công cụ tài chính quan trọng được nhiều quốc gia áp dụng để đảm bảo nguồn thu ngân sách từ hoạt động tiêu dùng trong nền kinh tế. Dưới đây là những đặc điểm cơ bản của thuế gián thu:
- Tính gián tiếp: Người nộp thuế cho cơ quan nhà nước và người thực sự gánh chịu khoản thuế là hai đối tượng khác nhau.
- Tính phổ biến: Thuế gián thu có phạm vi điều tiết rất rộng, áp dụng cho hầu hết các loại hàng hóa, dịch vụ trên thị trường. Bất kỳ ai tham gia vào hoạt động mua sắm, tiêu dùng đều gián tiếp đóng góp vào ngân sách nhà nước.
- Tính ẩn trong giá cả: Thuế được cộng trực tiếp vào giá bán sản phẩm, dịch vụ. Người tiêu dùng thường không nhận thấy rõ mình đang phải trả một khoản thuế, giúp việc thu thuế trở nên dễ dàng hơn và ít gây phản ứng tiêu cực.
- Tính lũy thoái: Thuế gián thu có xu hướng tác động mạnh hơn đến những người có thu nhập thấp. Bởi vì với cùng một món hàng, khoản thuế phải trả là như nhau đối với cả người giàu và người nghèo.
Đặc điểm của thuế gián thu là gì?
Từ những đặc điểm trên, có thể thấy thuế gián thu là loại thuế có tính chất gián tiếp, dễ quản lý và hiệu quả trong thu ngân sách. Nhưng bên cạnh đó cũng đòi hỏi sự điều tiết hợp lý để không làm gia tăng bất công trong xã hội.
Ưu điểm và nhược điểm của thuế gián thu
Để hiểu rõ hơn về loại thuế này, hãy cùng TinLaw tìm hiểu về ưu và nhược điểm của thuế gián thu là gì qua nội dung bên dưới.
➣ Ưu điểm:
- Cơ quan thuế chỉ cần làm việc với các đơn vị sản xuất, kinh doanh (số lượng ít và dễ kiểm soát) thay vì phải thu từ hàng triệu người tiêu dùng.
- Hoạt động tiêu dùng diễn ra liên tục, do đó nguồn thu từ thuế gián thu luôn ổn định và dồi dào cho ngân sách nhà nước.
- Vì thuế đã nằm trong giá bán nên người tiêu dùng khó có thể trốn tránh việc nộp thuế này.
- Nhà nước có thể sử dụng thuế gián thu để điều tiết sản xuất và tiêu dùng. Ví dụ, đánh thuế cao vào các mặt hàng có hại cho sức khỏe (thuốc lá, rượu bia) hoặc hàng xa xỉ để hạn chế tiêu dùng.
➣ Nhược điểm:
- Đặc điểm “tính lũy thoái” của thuế gián thu tạo gánh nặng lớn hơn cho người có thu nhập thấp.
- Khi chính phủ tăng thuế suất, các doanh nghiệp sẽ tăng giá bán sản phẩm để bù đắp, từ đó có thể đẩy mặt bằng giá chung lên cao.
Ưu điểm và nhược điểm của thuế gián thu là gì?
Tóm lại, thuế gián thu đóng vai trò quan trọng trong hệ thống thuế quốc gia. Tuy nhiên cần thiết kế và áp dụng một cách hợp lý để phát huy hiệu quả kinh tế và đảm bảo công bằng xã hội.
Các loại thuế gián thu hiện nay
Tại Việt Nam, có 5 loại thuế gián thu phổ biến và quan trọng đang được áp dụng. Cùng TinLaw tìm hiểu chi tiết về từng loại thuế dưới đây.
Thuế tiêu thụ mặt hàng đặc biệt
Thuế tiêu thụ đặc biệt là loại thuế đánh vào một số hàng hóa, dịch vụ mang tính chất xa xỉ hoặc không được khuyến khích tiêu dùng vì có thể gây tác động tiêu cực đến sức khỏe, xã hội. Các mặt hàng chịu thuế tiêu thụ đặc biệt như thuốc lá, rượu, bia, ô tô dưới 24 chỗ, xăng các loại, dịch vụ kinh doanh vũ trường, massage, karaoke, casino…
Thuế tiêu thụ mặt hàng đặc biệt
Mục đích của loại thuế này là hướng dẫn tiêu dùng, điều tiết thu nhập của người có thu nhập cao và tăng nguồn thu cho nhà nước.
Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu
Đây là một loại thuế gián thu phổ biến trong hoạt động xuất nhập khẩu. Thuế này đánh vào các mặt hàng hóa được phép xuất khẩu hoặc nhập khẩu qua biên giới Việt Nam. Mục đích là để bảo hộ sản xuất trong nước, điều tiết hoạt động thương mại quốc tế, cân bằng cán cân thương mại và tạo nguồn thu cho ngân sách.
Thuế giá trị gia tăng
Đây là loại thuế gián thu phổ biến và quan trọng nhất, đánh trên khoản giá trị tăng thêm của hàng hóa, dịch vụ phát sinh trong quá trình từ sản xuất, lưu thông đến tiêu dùng. Thuế GTGT được thu ở mọi khâu của quá trình sản xuất kinh doanh nhưng chỉ tính trên phần giá trị tăng thêm của khâu đó. Người tiêu dùng cuối cùng là người chịu toàn bộ số thuế này.
Thuế giá trị gia tăng
Hiện nay, các mức thuế GTGT phổ biến ở Việt Nam đó là 0%, 5% và 10%, tùy thuộc vào hàng hóa, dịch vụ kinh doanh.
Thuế bảo vệ môi trường
Thuế bảo vệ môi trường đánh vào các sản phẩm, hàng hóa khi sử dụng gây tác động xấu đến môi trường như xăng, dầu, than đá, túi nilon, dung dịch HCFC… Mục đích là nâng cao nhận thức và trách nhiệm của xã hội trong việc bảo vệ môi trường. Từ đó hạn chế sử dụng các sản phẩm gây ô nhiễm và tạo nguồn thu để khắc phục các vấn đề môi trường.
Thuế tài nguyên
Thuế tài nguyên là khoản thu của ngân sách nhà nước đối với các tổ chức, cá nhân có hoạt động khai thác tài nguyên thiên nhiên (khoáng sản, dầu mỏ, tài nguyên rừng, tài nguyên nước…). Điều này đảm bảo Nhà nước được hưởng lợi từ việc khai thác tài nguyên quốc gia. Đồng thời điều tiết hoạt động khai thác một cách hợp lý, tiết kiệm và bền vững.
Kết luận
Thuế gián thu vừa là nguồn thu chủ lực, ổn định cho ngân sách nhà nước, vừa là công cụ hữu hiệu để điều tiết các hoạt động kinh tế – xã hội. Hiểu rõ về thuế gián thu là gì giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng pháp luật. Đồng thời, điều này còn giúp mỗi công dân nhận thức được nghĩa vụ và quyền lợi của mình trong quá trình tiêu dùng hàng ngày.
