Thuế là một trong những nguồn thu lớn nhất của chính phủ. Từ tiền lương, bữa ăn ở nhà hàng, xem phim ở rạp, lái xe ô tô trên đường, hay đơn giản là mua một gói bánh quy ở cửa hàng tiện lợi, bạn phải trả nhiều loại thuế khác nhau. Nhưng về cơ bản, tất cả các loại thuế được thu theo 2 hình thức là thuế trực thu và thuế gián thu.
Vậy thuế trực thu là gì? Thuế gián thu là gì? Chúng có gì giống và khác nhau? Loại thuế nào là thuộc nhóm trực thu và loại thuế nào thuộc nhóm gián thu? Hãy cùng dịch vụ kế toán thuế TinLaw tìm hiểu trong bài viết dưới đây.
Khái niệm thuế trực thu
Thuế trực thu (Direct taxes) là loại thuế đánh vào thu nhập và lợi nhuận của người nộp thuế. Người nộp thuế cũng chính là người chịu thuế. Các loại thuế này phải được nộp trực tiếp cho chính phủ và không được chuyển nhượng cho bất kỳ ai khác.Thuế thu nhập cá nhân và thuế doanh nghiệp là hai ví dụ điển hình cho loại thuế trực thu.
Các loại thuế trực thu phổ biến
Các loại thuế trực thu phổ biến tại Việt Nam: Thuế thu nhập doanh nghiệp; Thuế thu nhập cá nhân; Thuế nhà đất, tài nguyên…
Lợi ích của thuế trực thu
- Kiềm chế lạm phát: Trong trường hợp có lạm phát tiền tệ, chính phủ có thể tăng thuế suất trực thu để giảm nhu cầu hàng hóa và dịch vụ. Khi nhu cầu giảm xuống, nó sẽ giúp kiềm chế lạm phát.
- Công bằng: Thuế trực thu được xem là công bằng vì nguyên tắc lũy tiến của nó. Những người có thu nhập thấp hơn đóng thuế thấp hơn và những người có thu nhập cao hơn phải trả thuế cao hơn.
- Giảm bất bình đẳng: Tiền từ người nộp thuế được sử dụng vì lợi ích của toàn xã hội và mọi người đều được hưởng lợi như nhau. Giao thông công cộng, đường xá,… là một trong những ví dụ như vậy.
Nhược điểm của thuế trực thu
- Được coi là gánh nặng: Vì người nộp thuế phải nộp các loại thuế trực thu một lần duy nhất mỗi năm. Hơn nữa, ngay cả quy trình lập hồ sơ cũng phức tạp và tốn thời gian.
- Khả năng trốn thuế có thể xảy ra: Mặc dù hiện nay chính phủ đã thực hiện nhiều biện pháp để ngăn chặn các việc trốn thuế, nhưng thực tế vẫn có nhiều hành vi gian lận mà qua đó các cá nhân và doanh nghiệp có thể trốn tránh hoặc nộp thuế thấp hơn mức họ cần đóng.
Khái niệm thuế gián thu
Thuế gián thu (Indirect tax) đánh vào hàng hóa và dịch vụ. Khác với thuế trực thu người nộp thuế không phải là người chịu thuế, người gánh thuế là người tiêu dùng cuối cùng của sản phẩm, dịch vụ và hàng hóa. Các loại thuế gián thu được một bên trung gian thu thuế từ người tiêu dùng cuối cùng. Sau đó, bên trung gian có trách nhiệm chuyển khoản thuế đã nhận cho cơ quan thuế. Mức thuế là như nhau cho tất cả mọi người. Thuế tiêu thụ đặc biệt và thuế giá trị gia tăng là ví dụ.
>> Xem chi tiết: Có mấy loại thuế gián thu? Tính thuế gián thu như thế nào?
Các loại thuế gián thu phổ biến
Các loại thuế gián thu phổ biến tại Việt Nam: Thuế doanh thu, Thuế tiêu thụ đặc biệt, Thuế xuất khẩu, Thuế nhập khẩu, Thuế giá trị gia tăng, Thuế môn bài…
Lợi ích của thuế gián thu
- Người nghèo cũng phải đóng góp: Điều cần thiết cho đất nước là mọi cá nhân đều đóng góp cho sự phát triển của đất nước. Vì người nghèo thường được miễn nộp thuế trực thu, thuế gián thu đảm bảo rằng ngay cả người nghèo cũng đóng góp vào việc xây dựng đất nước.
- Không thể trốn thuế: Khi bạn mua một sản phẩm hoặc dịch vụ, một lượng nhỏ tiền thuế đã được ẩn trong giá bán và điều này làm cho việc thanh toán của người nộp thuế trở nên thuận tiện hơn cũng như khả năng trốn thuế gần như là không thể xảy ra.
- Việc thu thuế rất dễ dàng: Nếu bạn muốn biết sự khác biệt giữa thuế trực thu và thuế gián thu, một trong những điều quan trọng nhất trong số đó là cách thức nộp thuế. Không giống như thuế trực thu, không có tài liệu hoặc thủ tục phức tạp liên quan đến việc nộp thuế gián thu. Bạn được yêu cầu phải trả thuế ngay khi bạn mua một sản phẩm hoặc dịch vụ.
Nhược điểm của thuế gián thu
- Bản chất thụt lùi: Thuế gián thu có tính chất lũy thoái. Mặc dù nó đảm bảo rằng tất cả mọi người đều đóng thuế, nhưng nó không công bằng. Vì mọi người thuộc dù có thu nhập thấp hay thu nhập cao đều phải nộp thuế gián thu với tỷ lệ như nhau.
- Khiến sản phẩm và dịch vụ đắt hơn: Khi thuế gián thu được cộng vào giá hàng hóa và dịch vụ, nó làm cho chúng trở nên đắt hơn. Ví dụ, các sản phẩm như thuốc lá, rượu, xe ô tô nhập khẩu… có thuế suất rất cao.
- Ý thức của người dân về thuế gián thu không cao: Khi thuế gián thu được tính vào giá của sản phẩm hoặc dịch vụ, người tiêu dùng đa phần ít quan tâm hoặc không biết về khoản thuế mà họ đang phải trả. Điều này ngược lại với thuế trực thu khi người nộp thuế biết rõ ràng các loại thuế mà mình đang nộp.
- Thuế gián thu làm gia tăng khoảng cách kinh tế – xã hội giữa người giàu và người nghèo. Chỉ những người giàu mới có thể mua được những sản phẩm có chất lượng tốt hơn, thứ có thể cần thiết cho tất cả mọi người. Tuy nhiên, những thành phần yếu hơn trong xã hội có thể không tiêu thụ được những hàng hóa này.
Tổng hợp những điểm giống và khác biệt lớn nhất giữa thuế trực thu và thuế gián thu
Điểm giống nhau giữa thuế gián thu và thuế trực thu
- Cả 2 loại thuế đều phải nộp cho chính phủ;
- Bản chất của hai hình thức thu thuế này đều mang tính chất bắt buộc;
- Đều là một nguồn điều tiết vào thu nhập của các cá nhân, tổ chức trong xã hội;
Điểm khác nhau giữa thuế trực thu và thuế gián thu
Sự khác biệt lớn nhất giữa thuế trực tiếp và thuế gián thu là:
| Tiêu chí | Thuế trực thu | Thuế gián thu |
| Khái niệm | Là loại thuế đánh vào thu nhập và lợi nhuận của người nộp thuế, người có nghĩa vụ nộp thuế đồng thời là người chịu thuế. | Là loại thuế thu gián tiếp thông qua giá cả hàng hóa và dịch vụ. Trong thuế gián thu đối tượng nộp thuế không phải là người chịu thuế, người gánh thuế là người tiêu dùng cuối cùng. |
| Các loại thuế phổ biến |
|
|
| Người nộp thuế | Cá nhân và doanh nghiệp. | Người tiêu dùng cuối cùng. |
| Áp thuế | Đánh vào thu nhập và lợi nhuận của người đóng thuế. | Được cấu thành trong giá cả hàng hóa, dịch vụ. |
| Phương thức điều tiết | Nhà nước điều tiết trực tiếp vào thu nhập, lợi nhuận của các đối tượng chịu thuế | Nhà nước điều tiết gián tiếp thông qua giá cả của hàng hóa, dịch vụ |
| Phạm vi tác động | Ít tác động vào giá cả thị trường. | Ảnh hưởng trực tiếp đến giá cả thị trường vì thuế được cộng vào giá bán hàng hóa, dịch vụ |
| Số tiền thuế phải nộp | Số tiền thuế trực thu phụ thuộc vào thu nhập và lợi nhuận. Thu nhập, lợi nhuận càng cao thì thuế phải trả càng cao và ngược lại.
Ví dụ: Thuế suất thu nhập cá nhân càng tăng nếu thu nhập càng cao. Ngoài ra, cách tính thuế trực thu hơi phức tạp so với thuế gián thu. Bạn phải ghi nhớ rất nhiều điều khoản, quy tắc khác nhau để tính toán nghĩa vụ thuế cho chính xác. |
Tỷ lệ phụ thuộc vào loại hàng hóa và dịch vụ nhưng nó là như nhau cho tất cả mọi người.
Ví dụ: thuế suất GTGT của Thực phẩm đã qua tẩm ướp gia vị thì áp dụng thuế suất 10% và tất cả mọi người khi mua sản phẩm này đều chịu chung 1 mức thuế. Thuế gián thu cũng rất dễ tính và dễ nộp. Chính phủ đã quy định một tỷ lệ thuế cố định nên có thể dễ dàng tính được trên hàng hóa và dịch vụ. |
| Hình thức nộp thuế | Mang tính trực tiếp.
Các cá nhân nộp thuế trực tiếp cho Chính phủ. |
Mang tính gián thu.
Người chịu thuế nộp thuế cho chính phủ thông qua một bên trung gian. |
| Trốn thuế | Có khả năng. Vì việc thanh toán còn dùng tiền mặt nhiều, luật pháp còn nhiều kẻ hở dẫn đến nhà nước gặp nhiều khó khăn trong việc kiểm soát thu nhập thực tế của người nộp thuế | Không thể. Vì tiền thuế đã được tính vào giá hàng hóa và dịch vụ. |
| Bản chất của thuế | Thuế trực thu là một loại thuế lũy tiến.
Vì tỷ lệ tăng theo thu nhập và lợi nhuận của một cá nhân. Nếu thu nhập của người nộp thuế tăng lên thì nghĩa vụ thuế cũng tăng theo. |
Thuế gián thu là một loại thuế lũy thoái.
Vì tỷ lệ vẫn giữ nguyên, không phân biệt thu nhập của cá nhân. Nếu thu nhập của người được đánh giá tăng lên thì gánh nặng về thuế sẽ giảm đi. |
Dịch vụ kế toán TinLaw vừa chia sẻ một số thông tin cơ bản về thuế trực thu và thuế gián thu. Hy vọng bạn đã hiểu những điểm khác biệt chính giữa thuế trực thu và thuế gián thu. Nếu vẫn còn thắc mắc, vui lòng liên hệ chúng tôi theo thông tin bên dưới:
