Nguyên tắc kế toán là gì mà doanh nghiệp phải tuân thủ để đảm bảo tính minh bạch và chính xác trong hạch toán tài chính? Hiểu rõ các nguyên tắc kế toán sẽ giúp doanh nghiệp quản lý tài chính hiệu quả và tránh sai sót trong báo cáo tài chính. Hãy cùng dịch vụ kế toán TinLaw khám phá 7 nguyên tắc cơ bản của kế toán trong bài viết này nhé!
Nguyên tắc kế toán là gì?
Nguyên tắc kế toán là các chuẩn mực cơ bản trong kế toán nhằm đảm bảo tính minh bạch, đồng nhất và chính xác trong hạch toán tài chính. Việc tuân thủ các nguyên tắc kế toán giúp doanh nghiệp quản lý tài chính hiệu quả và đảm bảo độ tin cậy của báo cáo.
Nguyên tắc kế toán là gì?
Ngoài ra, các nguyên tắc này còn giúp nhà đầu tư, cơ quan thuế hiểu rõ tình hình tài chính doanh nghiệp. Nếu không có các nguyên tắc kế toán, mỗi doanh nghiệp có thể áp dụng hạch toán khác nhau gây khó khăn khi so sánh, đánh giá.
7 nguyên tắc kế toán cơ bản
Dưới đây là nội dung các nguyên tắc kế toán và ví dụ về 7 nguyên tắc kế toán cơ bản mà doanh nghiệp cần nắm rõ.
Nguyên tắc Cơ sở dồn tích – Accrual basis
Mọi nghiệp vụ tài chính liên quan đến tài sản, nợ, vốn, doanh thu, chi phí phải ghi nhận ngay thời điểm phát sinh. Nguyên tắc kế toán này quy định việc ghi sổ sẽ không phụ thuộc vào thời điểm thu hoặc chi tiền. Đồng thời, báo cáo tài chính phải phản ánh đầy đủ tình hình tài chính doanh nghiệp trong quá khứ, hiện tại và tương lai.
Nguyên tắc kế toán Cơ sở dồn tích là 1 trong 7 nguyên tắc kế toán cơ bản
Ví dụ: Ngày 05/03/2025, công ty X bán một lô hàng trị giá 150 triệu đồng cho công ty Y. Tuy nhiên, đến ngày 15/03/2025, công ty Y mới thực hiện thanh toán. Theo nguyên tắc cơ sở dồn tích, công ty X phải ghi nhận doanh thu vào ngày 05/03/2025, dù tiền chưa được nhận vào thời điểm đó.
Nguyên tắc hoạt động liên tục – Going concern
Nguyên tắc hoạt động liên tục là một trong các nguyên tắc kế toán cơ bản. Nguyên tắc này quy định báo cáo tài chính được lập dựa trên giả định:
- Doanh nghiệp hoạt động bình thường trong tương lai gần (ít nhất 12 tháng từ ngày lập báo cáo tài chính).
- Doanh nghiệp không có ý định hoặc không bị bắt buộc ngừng hoạt động hay thu hẹp quy mô đáng kể.
Nếu thực tế khác với giả định này, báo cáo tài chính phải lập trên cơ sở khác và giải thích rõ cơ sở lập.
Ví dụ: Do ảnh hưởng từ đại dịch Covid-19, Ban Giám đốc Công ty N quyết định giải thể công ty vào tháng 4 năm 2023. Như vậy, khi lập Báo cáo tài chính cho năm tài chính kết thúc vào ngày 31/12/2022, công ty không thể áp dụng nguyên tắc hoạt động liên tục.
Nguyên tắc giá gốc – Historical cost
Tài sản phải được ghi nhận theo giá mua ban đầu, không tính theo giá thị trường tại thời điểm hiện tại. Đồng thời, giá gốc của tài sản không được phép thay đổi trừ khi có quy định khác trong nguyên tắc kế toán.
Nguyên tắc kế toán cơ bản bao gồm cả nguyên tắc giá gốc
Ví dụ: Ngày 15/01/2025, công ty A mua một máy móc sản xuất với giá 500 triệu đồng. Chi phí vận chuyển là 4 triệu đồng và chi phí lắp đặt là 6 triệu đồng. Theo nguyên tắc giá gốc, tài sản này được ghi nhận trên sổ sách là 510 triệu đồng, dù giá thị trường có thể thay đổi.
Nguyên tắc phù hợp – Matching concept
Doanh thu và chi phí liên quan phải được ghi nhận cùng kỳ kế toán để đảm bảo tính chính xác. Khi ghi nhận doanh thu, phải ghi nhận chi phí tương ứng liên quan theo nguyên tắc kế toán cơ bản. Chi phí tương ứng gồm chi phí trong kỳ và chi phí các kỳ trước hoặc chi phí phải trả nhưng liên quan đến doanh thu kỳ đó.
Việc ghi nhận chi phí và doanh thu tương ứng trong cùng kỳ giúp doanh nghiệp tính toán chính xác mức thuế TNDN cần nộp cho Nhà nước.
Ví dụ: Tháng 11/2024, Công ty X nhập kho một lô hàng hóa trị giá 300 triệu đồng. Đến tháng 2/2025, công ty bán lô hàng này với giá 400 triệu đồng. Như vậy, công ty sẽ ghi nhận doanh thu tháng 2/2025 là 400 triệu và giá vốn 300 triệu (không ghi nhận vào thời điểm nhập)
Nguyên tắc nhất quán – Consistency
Nguyên tắc nhất quán quy định phương pháp kế toán phải thống nhất trong một kỳ kế toán năm. Nếu có thay đổi, doanh nghiệp phải giải trình lý do và ảnh hưởng của sự thay đổi trong thuyết minh báo cáo tài chính.
Khi sử dụng nguyên tắc nhất quán thì phải thống nhất phương pháp kế toán trong một kỳ kế toán năm
Ví dụ: Đầu năm 2024, công ty H áp dụng phương pháp tính giá hàng tồn kho theo FIFO (Nhập trước – Xuất trước). Đến cuối năm, công ty vẫn tiếp tục áp dụng FIFO để đảm bảo tính nhất quán trong báo cáo tài chính.
Nguyên tắc thận trọng – Prudence concept
Nguyên tắc thận trọng là việc xem xét, cân nhắc khi lập các ước tính kế toán trong điều kiện không chắc chắn. Nguyên tắc kế toán này yêu cầu:
- Lập các khoản dự phòng nhưng không lập quá lớn.
- Không đánh giá cao hơn giá trị tài sản và thu nhập.
- Không đánh giá thấp hơn giá trị nợ phải trả và chi phí.
- Doanh thu chỉ ghi nhận khi có bằng chứng chắc chắn về khả năng đạt được lợi ích kinh tế, còn chi phí phải ghi nhận khi có dấu hiệu phát sinh.
Ví dụ: Công ty C có một khoản phải thu từ khách hàng trị giá 100 triệu đồng, nhưng khách hàng này đang gặp khó khăn tài chính. Công ty ước tính khả năng thu hồi chỉ đạt 70%. Theo nguyên tắc thận trọng, công ty cần trích lập dự phòng là 30 triệu đồng để tránh đánh giá quá cao tài sản của mình.
→ Xem thêm: Dịch vụ kế toán là gì? Kế toán dịch vụ cần làm những gì?
Nguyên tắc trọng yếu – Materiality concept
Thông tin trọng yếu là khi thiếu thông tin hoặc thiếu chính xác của thông tin đó có thể làm sai lệch đáng kể báo cáo tài chính. Điều này làm ảnh hưởng đến quyết định kinh tế của người sử dụng báo cáo tài chính.
Tính trọng yếu của thông tin phụ thuộc vào độ lớn và tính chất thông tin hoặc các sai sót trong hoàn cảnh cụ thể. Để đánh giá tính trọng yếu cần phải xem xét trên cả phương diện định lượng và định tính.
Nguyên tắc trọng yếu thuộc 7 nguyên tắc kế toán cơ bản hiện nay
Ví dụ: Công ty N có doanh thu 75 tỷ đồng trong năm 2024. Trong tháng 7/2024, công ty chi 2 triệu đồng để mua văn phòng phẩm và được sử dụng trong 2 tháng. Tuy nhiên, việc ghi nhận chi phí này vào khoản phí trả trước có thể gây mất thời gian và không trọng yếu. Vì vậy, kế toán có thể ghi nhận 2 triệu đồng vào chi phí trong kỳ thay vì phân bổ dần theo thời gian sử dụng.
→ Xem thêm: Các nghiệp vụ kế toán cơ bản mà doanh nghiệp nên biết
5 nguyên tắc kế toán bổ sung
Ngoài 7 nguyên tắc kế toán cơ bản, doanh nghiệp nên tham khảo thêm 5 nguyên tắc quan trọng khác trong hạch toán và lập báo cáo tài chính.
Nguyên tắc khách quan
Nguyên tắc kế toán cơ bản này quy định mọi số liệu kế toán phải dựa trên chứng từ hợp lệ và có căn cứ rõ ràng. Các thông tin được ghi nhận phải khách quan, không bị tác động bởi cảm tính hay suy đoán cá nhân. Điều này giúp đảm bảo tính minh bạch, tránh sai sót và gian lận trong báo cáo tài chính.
Nguyên tắc công khai
Báo cáo tài chính cần được công bố đầy đủ, minh bạch và dễ hiểu. Doanh nghiệp phải đảm bảo mọi thông tin quan trọng được cung cấp chính xác và kịp thời cho các bên liên quan.
Nguyên tắc công khai là nguyên tắc kế toán quan trọng trong hoạt động kế toán
Việc công khai minh bạch giúp hỗ trợ doanh nghiệp tuân thủ quy định pháp luật và các chuẩn mực kế toán. Nhờ đó, doanh nghiệp có thể nâng cao uy tín và tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh doanh.
Thực thể kinh doanh
Doanh nghiệp được xem như một thực thể độc lập với chủ sở hữu và các đơn vị khác. Mọi giao dịch tài chính của doanh nghiệp phải được ghi nhận riêng biệt, không bị lẫn lộn với tài sản cá nhân.
Nguyên tắc này giúp phản ánh chính xác tình hình tài chính và nghĩa vụ kinh tế của doanh nghiệp. Nhờ đó, các báo cáo tài chính trở nên minh bạch, đảm bảo tính khách quan khi đánh giá hiệu quả hoạt động.
Thước đo tiền tệ
Mọi giao dịch kinh tế phải được quy đổi về một đơn vị tiền tệ nhất định để dễ theo dõi. Việc sử dụng đơn vị tiền tệ thống nhất giúp doanh nghiệp quản lý tài chính hiệu quả và đảm bảo so sánh số liệu chính xác.
Các giao dịch kinh tế cần được quy đổi về một đơn vị tiền tệ chung để dễ đánh giá
Các nguyên tắc kế toán yêu cầu việc đo lường phải dựa trên đơn vị tiền tệ ổn định để đảm bảo tính nhất quán. Điều này giúp doanh nghiệp đánh giá được hiệu suất hoạt động và đưa ra các quyết định tài chính phù hợp.
Kỳ kế toán
Mọi báo cáo tài chính phải được lập theo từng kỳ kế toán xác định để đảm bảo tính liên tục và nhất quán. Nguyên tắc kế toán yêu cầu doanh nghiệp phải phân chia thời gian rõ ràng theo tháng, quý hoặc năm để theo dõi kết quả hoạt động.
Các nguyên tắc này sẽ giúp doanh nghiệp đánh giá chính xác doanh thu, chi phí trong từng giai đoạn. Điều này hỗ trợ doanh nghiệp tối ưu kế hoạch tài chính và điều chỉnh chiến lược kinh doanh phù hợp với mục tiêu phát triển lâu dài.
Phần kết
Nắm vững nguyên tắc kế toán giúp doanh nghiệp quản lý tài chính hiệu quả và đảm bảo tuân thủ quy định. Nếu bạn cần hỗ trợ về kế toán, TinLaw cung cấp dịch vụ giúp tối ưu quy trình tài chính và đảm bảo báo cáo minh bạch. Liên hệ ngay với chúng tôi để được tư vấn và hỗ trợ hiệu quả!
→ Xem thêm:
- Dịch vụ dọn dẹp sổ sách kế toán trọn gói, nhanh chóng
- Top 20 công ty dịch vụ kế toán chuyên nghiệp, uy tín tại TPHCM
- Hướng dẫn cách tính thuế TNCN chi tiết 2025
